خطرات صعود به قله دماوند
قله دماوند، بلندترین قله ایران، یکی از مقصد های محبوب برای کوهنوردان و ماجراجویانی است که به‌دنبال فتح بلندترین نقطه کشور هستند. این کوه آتشفشانیِ باشکوه، با ارتفاع ۵۶۱۰ متر، در دل رشته‌کوه البرز قرار گرفته و به‌عنوان یکی از نمادهای طبیعی و فرهنگی ایران شناخته می شود. اما مسیر رسیدن به قله، صرفاً یک پیاده‌روی ساده در طبیعت نیست؛ بلکه سفری دشوار، گاه خطرناک و نیازمند آمادگی کامل جسمی، روحی و فنی است که ما در این مطلب از مجله کوهنوردی هوراز به بررسی موضوع “خطرات صعود به قله دماوند” با ذکر راهکار هایی برای کاهش خطرات هنگام صعود به قله دماوند به شما کمک خواهیم کرد.
8 خطر صعود به قله دماوند
در ادامه به بررسی 8 خطر مهم که هنگام صعود به قله دماوند ممکن است با آن مواجه شوید اشاره خواهیم کرد:
1. آشنایی با بیماری ارتفاع در دماوند
بیماری ارتفاع می‌تواند افراد را در ارتفاعات بیش از ۲۵۰۰ متر از سطح دریا تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری می‌تواند علائم مختلفی از جمله بی‌حالی، خستگی، از دست دادن اشتها، سردرد، سرگیجه و موارد دیگر را نشان دهد. علت اصلی بیماری ارتفاع، کمبود اکسیژن در ارتفاعات بالاتر است که می‌تواند خطرات قابل توجهی برای بدن ایجاد کند. تشخیص این علائم در کودکان می‌تواند به ویژه چالش برانگیز باشد، زیرا ممکن است در ابراز ناراحتی خود به طور موثر مشکل داشته باشند. با این حال، فیزیولوژی فردی، محل زندگی و سرعت صعود، همگی در نحوه واکنش افراد، چه کودکان و چه بزرگسالان، به ارتفاعات بالا نقش دارند.
راهکار:
- هم هوایی باید از ۲ تا ۳ ماه قبل از برنامه اصلی آغاز شود.
- فقط یک یا دو بار ماندن در ارتفاع برای هم‌هوایی کامل کافی نیست؛ هم هوایی فرآیندی تدریجی و مرحله‌ای است. برای شروع، از ارتفاعات پایین‌تر و قله های آسان‌تر استفاده کنید.
- در هفته‌های ابتدایی، چند قله آسان صعود کرده و در قله برای ۱ تا ۲ ساعت (در صورت شرایط مساعد) توقف کنید تا بدن کم‌کم به ارتفاع عادت کند.
- در ۲ هفته پایانی قبل از صعود دماوند، می‌توانید روی قله‌هایی مانند کلون بستک، خلنو یا برج برای چند ساعت استراحت یا شبمانی داشته باشید. این روش کمک می‌کند بدن شما به شرایط ارتفاع بالا عادت کند و ریسک ارتفاع زدگی کاهش یابد.
نکته مهم: گلبول‌های قرمز بالغ شدنشان حدود یک هفته طول می‌کشد و عمر آنها حدود سه هفته است، بنابراین اثر هم هوایی بلندمدت نیست و باید به صورت مستمر انجام شود.
2. سقوط از قله دماوند
یکی از خطرات صعود به قله دماوند که به دلیل منحرف شدن از مسیر صعود آن رخ می دهد می توان به احتمال سقوط اشاره کرد. همانطور که می دانید دماوند دارای مسیر های زیادی است و با جدا شدن از مسیر های اصلی به راحتی در معرض شیب های تند و پرتگاه ها قرار خواهید گرفت.
راهکار:
- از صعود انفرادی خودداری کنید
- دیرهنگام به قله صعود نکنید
- از ابزار های ناوبری مانند جی پی اس برای حرکت درست در مسیر استفاده کنید
- مسیر درست به سمت پایین را طی کنید
3. باد و طوفان و صاعقه دماوند
قله دماوند با اختلاف، یکی از پرباد ترنی کوه های ایران محسوب می شود و رکورد بیشترین شدت طوفان را در میان سایر قله های کشور در اختیار دارد. در ارتفاعات قله دماوند بعضی اوقات سرعت باد از 150 کیلومتر در ساعت نیز فراتر می رود؛ شرایطی که مقاومت در برابر آن حتی برای قدرتمند ترین جانداران و کوهنوردان دشوار است و حتی می تواند کوهنوردان با تجربه را نیز از ادامه مسیر بازدارد. گفته می شود رینهولد مسنر، کوهنورد افسانه‌ای، سال‌ها پیش به دلیل شرایط نامساعد جوی، از صعود زمستانی به دماوند منصرف شد و اینکه طوفانی بودن هوای دماوند حتی در ارتفاعات 4000 متری هم می تواند کاملا کشنده باشد.
علاوه بر باد های سهمگین، صاعقه نیز یکی دیگر از خطرات این قله به شمار آید که حتی درفصل تابستان در مرداد ماه که در دیگر مناطق ایران هوا پایدار تر است قله دماوند همچنان شاهد وقوع صاعقه است و به دلیل شرایط خاص مسیرهای صعود عموما محلی هم برای پناه گرفتن هم وجود ندارد.
راهکار:
- شرایط جوی دماوند را قبل صعود بررسی کنید.
- در صورت مساعد نبودن آب و هوای دماوند به هیچ وجه صعود نکنید.
- بادهای دماوند حتی در ارتفاع حدود ۴۰۰۰ متر می‌توانند کشنده باشند.
- همیشه کلاه کوهنوردی و کاپشن کوهنوردی اضافی همراه داشته باشید.
- روکش دستکش را حتی در تابستان به همراه ببرید تا در برابر بادهای کم تا متوسط محافظت شوید.
4. صعود دیر هنگام به کوه دماوند
صعود دیر هنگام به قله دماوند یکی از خطراتی می باشد که ممکن است در صعود به قله دماوند برای شما پیش بیاید زیرا حتی در فصل تابستان هم آب و هوای قله دماوند ثابت نیست و ممکن است دچار مه گرفتگی باشد. پس صعود دیر هنگام به قله به دلیل برگشت شما به هنگم تاریک شدن هوا می تواند به طور چشمگیری خطرات را افزایش دهد.
بهترین زمان برای صعود به قله دماوند را انتخاب کنید فصل تابستان از اواسط خرداد تا اواخر شهریور است زیرا در این هنگام هوا پایدار تر و میزان یخ و برف در مسیر کوه دماوند کمتر است.
راهکار:
- قبل از تاریکی هوا حتماً به محل کمپ خود بازگردید.
- زمان بندی بازگشت بستگی به آمادگی جسمانی شما دارد، اما برای افراد تازه‌کار حداقل ۴ ساعت زمان در نظر بگیرید.
- قانون ساعت ۱۴ را رعایت کنید؛ یعنی تا ساعت ۲ بعد از ظهر به بالاترین نقطه ممکن برسید و سپس بازگشت را آغاز کنید.
- در صعودهای زمستانی این نکته اهمیت بیشتری دارد، چون هوا زودتر تاریک می‌شود و مسیرها یخ زده‌تر هستند.
5. سر خوردن از قله
در فصل های بهار یا زمستان می توان شاهد سر خوردن در مسیر های یخ زده برای صعود به قله دماوند بود و سر خوردن در ارتفاعات بالاتر با سر خوردن د رارتفاعات پایین تر تفاوت های بسیار دارند. در این ارتفاع به دلیل کمبود اکسیژن واکنش شما کند تر و در نتیجه امکان توقف کردن نیز کمتر خواهد شد. در ادامه به سه مسیر خطرناک صعود به قله دماوند اشاره می کنیم:
- بام برفی در مسیر شمال شرقی
- یخچال عروسک ها در مسیر شمالی
- حد فاصل تپه ی گوگردی تا قله و تراورس نزدیک آبشار یخی در مسیر جنوبی دماوند
نکته مهم: در فصل تابستان به دلیل آب شدن برفچال ها در مسیر های جنوبی صعود به دماوند، خطر سر خوردن اغلب کمتر است اما توجه کنید که د رمسیر های شمال شرقی و شمالی در طول سال یخچال ها زیر قله هستند.
راهکار: برای صعود بهتر به دماوند و جلوگیری از سر خوردن در این مسیر بهتر است لوازم کوهنوردی مانند کرامپون و کلنگ برای شما ضروری است همچنین توصیه می شود تکنیک های ترمز گرفتن در برف و مهارت های این تکنیک را یاد بگیرید تا در موقعیت های مناسب بتوانید از آن استفاده کنید و صعود ایمن تری داشته باشید.
6. برف کوری
برف کوری یا فوتوکراتیت یک بیماری چشمی آزاردهنده و دردناک که به دلیل قرار گرفتن معرض نور ماوراء بنفش ایجاد و ممکن است باعث کوری موقت شود. برف کوری جزو مشکلاتی است که در ورزش های کوهستانی مانند کوهنوردی و اسکی پدید می آید و می تواند خطر آفرین باشد.
راهکار: برای جلوگیری از خطرات برف کوری در قله دماوند در طول صعود از عینک کوهنوردی مناسب استفاده کنید.
7. سرمازدگی در قله
در فصل های سرد سال دمای هوا در همه قسمت های کوه دماوند زیر صفر است و سرمازدگی نیز در این مواقع رخ می دهد البته در قله دماوند در تابستان نیز امکان سرمازدگی وجود خواهد داشت.البته این را نیز در نظر داشته باشید که با هر 1000 متر ارتفاع دمای هوا حدود 6 درجه سانتیگراد کاهش می یابد پس هر چه بالا تر برویم هوا سرد تر خواهد شد و احتمال سرمازدگی افزایش می یابد و اینجاست که استفاده از لوازم کوهنوردی با کیفیت اهمیت دو چندانی پیدا می کند.
سرمازدگی تحت تأثیر عوامل مختلفی تشدید می‌شود و از مهم ترین عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- چادر کوهنوردی، صندلی، کیسه خواب و دیگر وسایل باید استاندارد و مناسب باشند، چون تجهیزات نامناسب می‌توانند باعث خستگی بیشتر سرمازدگی و هم مشکلات جسمی و روحی شوند و روند صعود را دشوار کنند. بنابراین همیشه سعی کنید تجهیزات خود را از منابع معتبر و برند های شناخته شده مانند اسنوهاک، کایلاس و … تهیه کنید.
- رطوبت: تعریق یا باران باعث کاهش سریع دمای بدن و افزایش احتمال سرمازدگی می شود.
- باد سرد: باد شدید سرعت از دست دادن گرما را زیاد کرده و سرمازدگی را تشدید می کند.
- کم‌آبی بدن: کاهش آب بدن باعث کاهش جریان خون و کاهش مقاومت بدن در برابر سرما می شود.
- تعداد زیاد گلبول های قرمز و هایپوکسی: این عوامل در ارتفاع باعث کاهش اکسیژن رسانی و افزایش خطر سرمازدگی می شوند.
- استعمال تنباکو: نیکوتین باعث تنگ شدن عروق و کاهش جریان خون می‌شود که احتمال سرمازدگی را افزایش می دهد.
- سرمازدگی قبلی: افرادی که قبلاً سرمازدگی داشته اند، حساس‌تر بوده و احتمال آسیب مجدد در آنها بیشتر است.
- جریان خون محدود: لباس یا تجهیزات تنگ (مانند هارنس، کفش یا کرامپون) و آسیب های استخوانی جریان خون را محدود کرده و ریسک سرمازدگی را بالا می‌برند.
راهکار:
- به علائم و نکات احتیاطی مرتبط با هایپوترمی (افت دمای بدن) توجه ویژه داشته باشید.
- از پوشاک مناسب و گرم استفاده کنید، به‌خصوص کاپشن سنگین و پر مانند و روکش دستکش پر.
- کفش مناسب و به اندازه بپوشید؛ کفش های تنگ یا نامناسب از عوامل اصلی ایجاد سرمازدگی در انگشتان پا هستند.
- از پوشیدن لباس‌های خیس یا مرطوب خودداری کنید چون باعث تشدید سرمازدگی می‌شود.
8. هیپوترمی
هیپوترمی به دلیل افت شدید دمای بدن رخ می‌دهد که در نتیجه آن، سیستم های مرکزی بدن به تدریج کارایی خود را از دست می‌دهند. این وضعیت می تواند عوارض جدی و طولانی مدت به همراه داشته باشد و در موارد شدید منجر به مرگ شود. از عوامل مؤثر در بروز هیپوترمی می توان به ضعف جسمانی ناشی از فشار زیاد، کاهش انرژی به علت تغذیه نامناسب، سرما و وزش باد اشاره کرد. نکته مهم این است که هیپوترمی حتی در دمای بالای ۱۵ درجه سانتی گراد نیز ممکن است رخ دهد؛ یعنی حتی در صعود های تابستانی دماوند نیز باید مراقب این خطر باشید.
راهکار:
- تغذیه منظم در طول صعود: هر ساعت ۳۰ تا ۷۰ گرم کربوهیدرات زودجذب مصرف کنید. اگر خوردن غذا در ارتفاع سخت است، کربوهیدرات‌های مایع گزینه مناسبی هستند.
- لباس لایه لایه و تجهیزات اضافی: همراه داشتن پوشاک کامل و اضافی مانند کاپشن، دستکش گرم و کلاه برای جلوگیری از اتلاف حرارت بدن ضروری است.
- اجتناب از فشار بیش از حد: فشار و خستگی زیاد، انرژی بدن را تخلیه کرده و خطر هایپوترمی را افزایش می‌دهد. اگر صعود شما از ارتفاع ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ متر بیش از ۴ ساعت طول کشید، بهتر است مسیر را متوقف کرده و بازگردید. دفعه بعد با آمادگی بیشتری صعود کنید