سه مرحله بیماری ارتفاع چیست؟
در زمان صعود به ارتفاعات زیاد، بدن انسان با کاهش فشار هوا و کمبود اکسیژن مواجه خواهد شد؛ وضعیتی که می تواند به بروز اختلالات خطرناکی منجر شود. برای درک بهتر واکنش بدن در این شرایط، آشنایی با سه مرحله بیماری ارتفاع چیست؟ اهمیت زیادی دارد. این سه مرحله، از حالت خفیف تا بسیار شدید را دربر گرفته و شامل بیماری حاد کوهستان (AMS)، ادم ریوی در ارتفاع (HAPE) و ادم مغزی در ارتفاع (HACE) می باشد. هر یک از این مراحل، علائم، دلایل و روش های درمانی متفاوتی دارند و شناخت آن‌ها می تواند از بروز حوادث ناگوار در کوهنوردی یا سفر به ارتفاعات جلوگیری کند.
سه مرحله بیماری ارتفاع چیست؟
بیماری ارتفاع یکی از شایع ترین مشکلات در کوهنوردی و سفر به مناطق مرتفع بوده که به دلیل کاهش فشار هوا و کمبود اکسیژن در بدن ایجاد خواهد شد. این بیماری به‌صورت تدریجی بروز گرده و در سه مرحله اصلی طبقه بندی می شود: بیماری حاد کوهستان (AMS)، ادم ریوی در ارتفاع بالا (HAPE) و ادم مغزی در ارتفاع بالا (HACE). در ادامه، هر مرحله را به‌صورت علمی و کامل بررسی خواهیم کرد تا بتوانید با شناخت بهتر، از بروز عوارض خطرناک جلوگیری کنید.
۱. مرحله اول: بیماری حاد کوهستان (Acute Mountain Sickness – AMS)
بیماری حاد کوهستان خفیف ترین و رایج‌ترین مرحله از بیماری ارتفاع بوده که معمولاً در ارتفاعات بالاتر از ۲۵۰۰ متر رخ خواهد داد.
🔹 علائم اولیه
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- سرگیجه و بی‌خوابی
- خستگی و کاهش اشتها
🔹 علت
- دلیل اصلی AMS، کاهش اکسیژن در خون و بافت ها به‌دلیل صعود سریع بدون تطبیق کافی می باشد.
🔹 پیشگیری
- صعود تدریجی (حداکثر ۳۰۰ تا ۵۰۰ متر در روز پس از ارتفاع ۲۵۰۰ متری)
- مصرف زیاد مایعات
- اجتناب از الکل و سیگار
🔹 درمان
- در صورت بروز علائم، صعود را متوقف کرده و در همان ارتفاع استراحت کنید. در موارد شدید، پایین آمدن به ارتفاع کمتر و مصرف داروی استازولامید (Diamox) مؤثر می باشد.
۲. مرحله دوم: ادم ریوی در ارتفاع بالا (High-Altitude Pulmonary Edema – HAPE)
ادم ریوی زمانی رخ خواهد داد که مایع درون ریه ها جمع شده و تنفس طبیعی را مختل می کند. این مرحله معمولاً در ارتفاعات بالاتر از ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ متر دیده شده و می تواند تهدید کننده‌ی زندگی باشد.
🔹 علائم
- تنگی نفس حتی در حالت استراحت
- سرفه های خشک یا همراه با خلط کف آلود
- کبودی لب ها و ناخن ها (به‌دلیل کمبود اکسیژن)
- خستگی شدید و ضعف عمومی
🔹 علت
- ادم ریوی ناشی از افزایش فشار در عروق ریوی و نشت مایع به درون آلوئول ها (کیسه های هوایی ریه) است.
🔹 درمان
- پایین آمدن فوری از ارتفاع
- تجویز اکسیژن
- استفاده از داروی نیفدیپین (Nifedipine) برای کاهش فشار ریوی
🔹 پیشگیری
- تطبیق تدریجی بدن با ارتفاع
- اجتناب از فعالیت های سنگین در روزهای ابتدایی صعود
۳. مرحله سوم: ادم مغزی در ارتفاع بالا (High-Altitude Cerebral Edema – HACE)
ادم مغزی خطرناک ترین مرحله بیماری ارتفاع بوده و معمولاً پس از نادیده گرفتن علائم مراحل قبلی بروز خواهد کرد. در این حالت، مایع در بافت های مغز تجمع یافته و باعث تورم و اختلال در عملکرد مغزی می شود.
🔹 علائم هشدار دهنده
- گیجی و عدم تعادل در راه رفتن
- تغییر رفتار یا کاهش هوشیاری
- تاری دید و توهم
- سردرد شدید و مداوم
🔹 علت
- ادم مغزی ناشی از افزایش نفوذپذیری مویرگ های مغز و نشت مایع به فضای بین سلولی می باشد.
🔹 درمان
- هبوط سریع به ارتفاع پایین‌تر (اولین و حیاتی ترین اقدام)
- اکسیژن درمانی یا استفاده از محفظه فشار (Gamow bag)
- مصرف داروی دگزامتازون برای کاهش التهاب مغزی
نکات مهم برای پیشگیری از بیماری ارتفاع
- قبل از صعود به ارتفاعات بالا، چند روز برای آداپته شدن بدن با ارتفاعات متوسط زمان بگذارید.
- به بدن خود گوش بدهید؛ در صورت بروز سردرد، تهوع یا خستگی غیرعادی، صعود را متوقف کنید.
- مصرف زیاد مایعات و وعده های غذایی سبک کمک کرده تا عملکرد بدن بهتر تنظیم شود.
- در ارتفاعات زیاد، خواب کافی و آرامش روانی نقش مهمی در جلوگیری از بروز علائم دارد.
- از داروهای پیشگیرانه مثل استازولامید با مشورت پزشک استفاده کنید.
جمع بندی کلی:
شناخت این سه مرحله — از بیماری حاد کوهستان (AMS) تا ادم ریوی (HAPE) و ادم مغزی (HACE) — برای هر کوهنورد یا طبیعت‌گرد ضروری می باشد. با صعود تدریجی، آگاهی از علائم هشدار دهنده و اقدام به موقع در صورت بروز نشانه ها، می توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و از تجربه‌ای ایمن و لذت بخش در ارتفاعات لذت برد.
به پایان این مطلب درباره “سه مرحله بیماری ارتفاع چیست؟” رسیدیم. امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد و همچنین پیشنهاد می کنیم مقاله دیگر ما درباره “کولاک مرگبار در اورست و علل وقوع طوفان غیر منتظره” را بخوانید.